Krajowa Sekcja Morska
Marynarzy i Rybaków

Samobójstwa wśród marynarzy

1.  Zdrowie psychiczne w pracy jest ważnym problemem wpływającym na miliony pracowników na całym świecie. W większości tragicznych przypadków prowadzić to może do samobójstwa. Dla pewnych zawodów istnieje zwiększone ryzyko jego wystąpienia ze względu na środowisko pracy, a marynarze należą do jednej z najbardziej narażonych grup zawodowych.

Marynarze a zdrowie psychiczne

2.  Wyższa liczba samobójstw marynarzy w porównaniu z innymi spośród większości grup zawodowych ilustrowana była w przeszłości statystykami, aczkolwiek niemożliwe jest uzyskanie dokładnych liczb. Zachodzi przekonanie, że wiele zniknięć na morzu wynikało prawdopodobnie z samobójstwa, przy czym najlepsze szacunki wyrażają przekonanie, że  połowa zaginięć marynarzy na morzu jest wynikiem samobójstwa.

3.  Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) dysponuje całościową strategią Zapobiegania Zatonięciom Ludzi w Morzu, w sytuacji kiedy każdego roku toną w morzu 372.000 osób, co jest jedną z dziesięciu wiodących przyczyn śmierci. Na przykład zatonięcia stanowią 43%  śmierci dzieci w wieku od roku do czterech lat w Bangladeszu. Śmierć w wyniku utopienia się wykazuje też rosnącą tendencję w wielu innych krajach.

4.  Niestety, marynarze nie zajmują prominentnego miejsca w strategii WHO. WHO nie specyfikuje liczb międzynarodowych utonięć, takich jak samobójstwa, ponieważ nie są one wiarygodnie rejestrowane. Kiedy się mówi w strategii o statkach, ma to miejsce w kontekście statków pasażerskich i promów oraz w jaki sposób niektóre państwa wymagają pomocy w zakresie egzekwowania istniejących przepisów. Dokument stwierdza, że większość utonięć nie następuje na tych większych statkach, ale na jednostkach rybackich, rekreacyjnych i małych statkach transportowych. Odniesiono się także do zatonięć uciekinierów, starających się o azyl lub bezpaństwowców; w wyniku korzystania z niebezpiecznych jednostek pływających.

Kalentura

5.  Istnieje bardzo niewiele informacji na temat kalentury i generalnie nie wskazuje się tego zjawiska jako przyczyny samobójstw marynarzy. W niektórych słownikach opisuje się ją jako gorączkę, wcześniej przypisywaną jako oddziaływującą na marynarzy w tropikach.

6.  W jednym ze studiów Anthony Law w roku 2006, kalentura wspomniana jest jako  ewentualny powód samobójstw i zaginięć na morzu. Opisuje on kalenturę jako nieodpartą chęć marynarza rzucenia się za burtę, zaś syndrom ten ujawnia się po co najmniej tygodniu trwania podróży bez kontaktu z lądem. Przeważającymi warunkami w tym okresie jest bezchmurne niebo, spokojne dni tropikalne oraz horyzont pozbawiony innych statków.  Marynarz prawdopodobnie będzie sam, wychylać się za nadburcie, odczuwać zmęczenie fizyczne i być może zastanawiać się nad życiem na lądzie. Ruch statku do przodu  wzmacnia kalenturę, nie będącą stanem doświadczanym w porze nocnej. Auro wyraża jednak pewne zastrzeżenia co do powodów określających ten stan.

Wysoka liczba samobójstw marynarzy

7. Chociaż brakować może dowodów aby kalentura stała się powodem szerszej dyskusji w branży żeglugowej nad tendencjami samobójczymi, istnieje wyraźny powód zaniepokojenia  charakterem żeglugi i jej negatywnym wpływem  na zdrowie psychiczne marynarzy.

8. Dr Stephen Roberts z Uniwersytetu Swansea (Zjednoczone Królestwo) jest jednym z najwyżej cenionych naukowców prowadzących badania nad samobójstwami w pracy i najbardziej zagrożonymi zawodami. W jego studiach zainteresował się wypadkami śmierci marynarzy na statkach zarejestrowanych w UK przeprowadzając swe studia w dwóch przedziałach czasowych 1979-80, 1982-83 oraz między 2001 a 2005. W ciągu tego pierwszego okresu marynarze zajmowali drugie miejsce w stopniu samobójstw (76 na 100.000) wśród wszystkich zawodów. W okresie drugim, od 2001 do 2005, marynarze ponownie znaleźli się w tym rankingu z zawodów najbardziej narażonych na drugim miejscu (68 na 100.000).

9. Dr Robert odnotowuje wyższy stopień samobójstw wśród męskich zawodów manualnych, dla których siły społeczno-ekonomiczne stanowią silniejszy czynnik niż dla kobiet. Te zawody, które przeszły istotne zmiany i redukcje w zatrudnieniu, zwłaszcza pod koniec lat 1980, także zajmują wysokie miejsce. Odnotowuje, że dostęp do środków prewencyjnych  i inicjatyw w zakresie zdrowia psychicznego może mieć spore znaczenie dla obniżania zagrożenia.

10. W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat, do roku 2009, odnotowano także serie specyficznych studiów obejmujących profesję marynarską w licznych krajach. W ich ramach mierzono występowanie samobójstw wśród marynarzy jako udziału w ogólnej liczbie przypadków śmierci i objęły kilka studiów dotyczących floty duńskiej, studia przeprowadzone w Polsce, Hong Kongu, Szwecji, na Wyspie Man, oraz studia przeprowadzone w Zjednoczonym Królestwie, Singapurze i Hong Kongu, w odniesieniu do flot tych krajów.

11. Ogólnie wykazały one, że ponad 1.000 popełniło samobójstwo pośród zaledwie 17.000 zarejestrowanych przypadków śmierci. Jest to równoważnik około 6% przypadków śmierci przypisywanych samobójstwu. Od ostatnich dwóch dziesięcioleci badania wskazują na jeszcze wyższy udział wynoszący 6,5 %, co oznacza więcej niż trzy razy powyżej średniej dla pracowników w krajach zachodnich.

12. Jednak wspomniany wyżej udział procentowy przypadków śmierci w wyniku samobójstwa jest niemal z pewnością zaniżony. Jedno studium z roku 2005 stwierdziło, że w 835 przypadkach śmierci na morzu ponad 20% było wynikiem zaginięcia marynarzy. Autorzy raportów zajmujących się przypadkami śmierci marynarzy przekonani są, że aż 50% przypadków zaginięcia marynarzy jest prawdopodobnie wynikiem samobójstwa.

Niektóre powody  problemów ze zdrowiem psychicznym  w profesji marynarskiej

13. Istnieją liczne prawdopodobne przyczyny słabej kondycji psychicznej marynarzy. Niektóre z najbardziej oczywistych obejmują:

Długie okresy przebywania z dala od przyjaciół i rodziny

14. Inaczej niż w przypadku większości zawodów lądowych,  życie na morzu oznacza wydłużone okresy z dala od domu, a w przypadku dłuższych przewozów dalekomorskich może to trwać kilka miesięcy. Marynarze mogą  nieuchronnie cierpieć z tego powodu, tym bardziej jeśli nie nawiązano przyjaźni z innymi członkami załogi.

15. Ponadto współczesna żegluga cechuje się bardzo krótkimi nawrotami statków. Intensywne obciążenie pracą wymagane na statku dla zajmowania się pracami przeładunkowymi, wraz z innymi rutynowymi zadaniami, marynarze często nie mają w tej sytuacji możliwości przerwania rutyny i udania się na ląd.

Zmęczenie i wyczerpanie

16. Badania pokazały, że zmęczenie jest silnie powiązane z problemami zdrowia psychicznego. Nawet kiedy przepisy są należycie egzekwowane, czas pracy marynarzy jest bardzo wymagający i wiadomo nam, że  marynarze odczuwają zmęczenie. Istnieją już liczne dowody wpływu zmęczenia na wykonywanie obowiązków oraz wypadków będących bezpośrednimi skutkami zmęczenia.

Bezpieczeństwo zatrudnienia i warunki pracy

17. Liczne miejsca pracy na statku mają charakter tymczasowy a nawet dorywczy, wobec czego bezpieczeństwo zatrudnienia może odgrywać rolę jako czynnik sprawczy. Wiadomo nam także, że warunki życia i pracy na wielu statkach są bardzo kiepskie, a wyzysk i wykorzystywanie są często ich najgorszymi wyrazami.

18. Mieszanina narodowości na statku może być korzystnym doświadczeniem, ale może też  oznaczać wyraźniejszą izolację jeśli mają miejsce trudności, a zróżnicowania  językowe i kulturowe utrudniają komunikację.

Inne czynniki

19. Doświadczenie marynarzy lub nawet realna obawa o wystąpienie piractwa albo kryminalizacji jest samo w sobie dowodem, że sprawy te mogą poważnie wpływać na  doświadczenie zawodowe.

Wdrożenie postanowień w zakresie BiHP zawartych w MLC, 2006

20. W ramach wytycznych dotyczących wdrażania postanowień o bezpieczeństwie i higienie pracy z Konwencji o Pracy na Morzu (MLC), zajęto się zdrowiem psychicznym. Wytyczne potwierdzają, że problemy zdrowia psychicznego mogą wynikać z licznych powodów. Mogą nimi być czynniki zewnętrzne, ale także czynniki związane z miejscem pracy i, że mogą one wpływać na sprawowanie się. Wskazane czynniki miejsca pracy to  ograniczenia stanowiące część życia i pracy na morzu, w jaki sposób marynarz traktowany jest przez kolegów na statku, wypadki mogące prowadzić do traumy psychicznej, oraz brak osobistego spełnienia się.

21. W wytycznych prosi się właściwą władzę o udzielenie armatorom skutecznej porady jak minimalizować  niekorzystny wpływ czynników związanych z miejscem pracy na zdrowie psychiczne marynarzy. Środki te obejmują zidentyfikowanie i zredukowanie stresu w miejscu pracy, podniesieniem świadomości na temat wczesnych sygnałów  niepokoju psychicznego aby można było zająć się problemem, dostęp do udogodnień socjalnych i rekreacyjnych, oraz aranżacje organizacyjne umożliwiające marynarzom  zgłaszanie czynników stresogennych i zapewnić ich usuwanie.

Istniejąca praca

22. Powiernictwo Marynarskie ITF pracuje aktualnie nad projektem sprawdzającym zagadnienia zdrowia psychicznego marynarzy, z uwzględnieniem izolacji społecznej,  depresji i samobójstw. Celem projektu jest zaproszenie do udziału marynarskich organizacji charytatywnych i innych odnośnych organizacji. Powiernictwo wyraziło wolę udzielenia pomocy we wszelkiej pracy o jakiej zadecyduje sekcja marynarzy w kwestii zdrowia psychicznego marynarzy. Obejmuje to podjęcie wszelkich badań na jakie komitet może zdecydować się w tym obszarze.

23. W Australii realizowany jest projekt "Zdrowie psychiczne marynarzy" zainicjowany przez Klub Rotariański Południowego Melbourne, przy współpracy ze Stowarzyszeniem Opieki Socjalnej Portu Melbourne (MPWA); Beyond Blue, krajową inicjatywą ws. depresji; Centrum Marynarskim Stella Maris w Melbourne oraz Misją Marynarską Victorii.

24. Przekazano informacje na 2.000 statków odwiedzających każdego roku porty stanu Victoria. Inicjatywa dotarła do wielu marynarzy, ponieważ corocznie około 20.0000 marynarzy odwiedza ośrodek Stella Maris w Melbourne i Misje dla Marynarzy. Głównymi trzema narodowościami odwiedzających są: Filipińczycy, Chińczycy oraz Hindusi.